Type Draaibrug
Adres Oude Haven
Ingebruikname 1860
Bijnaam Vierleeuwenbrug

Een vorstelijke oeververbinding

De Koningsbrug gold als een van de fraaiste van de stad, met name door de monumentale versiering met vier gebeeldhouwde leeuwen. Hierdoor werd ze in de volksmond Vierleeuwenbrug genoemd.

De Koningsbrug over de Oude Haven dankt zijn naam aan Koning Willem III (1817–1890). De brug – welke voor die jaren als een staaltje van technisch vernuft gold –vormde de verbinding tussen de Boompjes en de Oosterkade. De ontwerper van de brug was de directeur van Gemeentewerken W.A. Scholten. Op 8 oktober van dat jaar 1860 kon de vorstelijke oeververbinding voor het verkeer worden opengesteld.

Het doortrekken van de Rijnspoorlijn naar de Staatsspoorlijn zou voor de hand liggen, maar was een brug te ver.

De Koningsbrug werd aangelegd om een snelle verbinding te krijgen tussen Station Beurs (Staatsspoorlijn) en het Maasstation (Rijnspoorlijn). Zo konden reizigers van Den Haag richting Utrecht – of vice versa – een stukje afsnijden en hoefde niet langer om de Oude Haven heen. Het doortrekken van de Rijnspoorlijn naar de Staatsspoorlijn zou voor de hand liggen, maar was een brug te ver. Ondanks alle voordelen was de Koningsbrug voor vele (Rotterdammers) een bron van ergernis: moest je vlug over de Koningsbrug naar het andere station, ging uiteraard net de brug open. Voor het open en dichtdraaien waren wel twee sterke mannen nodig.

Leeuwen

De Koningsbrug werd verfraaid met vier leeuwen. De liggende leeuwen waren niet speciaal voor deze brug gemaakt. De dieren waren afkomstig van de in 1833 afgebroken Hofpoort welke aan het einde van de Oppert – nabij het Hofplein – heeft gestaan. Ze hadden als wachters rondom de merkwaardige obelisk van de stadspoort gelegen. In 1778 waren ze op hun verheven ligplaats opgesteld. De beeldhouwer Johannes Keerbergen had ze geschapen. De Hofpoort en de leeuwen moesten het veld ruimen omdat het een sta-in-de-weg voor het verkeer was.

Door de beeldhouwer L.P. Stracké werden de vier leeuwen – na een ballingschap van 27 jaren – bevrijd uit hun opslagplaats. Het “kapsel” van de dieren werd gemoderniseerd en op de uiteinden van de Koningsbrug geplaatst. De Rotterdammers waren nogal trots op de nieuwe brug, alleen de naam Koningsbrug werd afgewezen, vrijwel iedereen sprak van de “Vierleeuwenbrug”.

De Koningsbrug en de leeuwen komen voor op het schilderij “Het transport der Kolonialen” uit 1884 van Isaac Israels (te zien in het Kröller-Müller Museum). Op het schilderij is te zien hoe – in de tweede helft van de 19de eeuw – ruim 70.000 militairen van het Koninklijk Nederlandsch-Indisch Leger naar Nederlands-Indië vertrekken. Deze lichting KNIL-militairen loopt over de Koningsbrug op weg voor inscheping aan de Boompjes. Centraal op het schilderij zien we een oude vrouw met klein kind aan de hand die afscheid neemt. Op de achtergrond Masten en zeilen van schepen in de Oude Haven. Daarachter huizen aan de Spaansekade.

De bijnaam is vaak verwarrend omdat de Regentessebrug ook Vierleeuwenbrug genoemd word. Deze vaste brug – gebouwd in 1898 –  verbindt de Posthoornstraat met de Glashaven over de Wijnhaven. De brug werd ontworpen door architect D.B. Logemann en vernoemd naar koningin-regentes Emma. De vrouw van Koning Willem III. De brug heeft net als de Koningsbrug vier uit natuursteen gehouwen leeuwen die de hoeken van de brug “bewaken”.

Het bombardement

In de meidagen van 1940 werd er door de Mariniers rondom de nabijgelegen Willemsbrug manmoedig gevochten tegen de vijand. Het Tweede Regiment Genietroepen kreeg de opdracht de Vierleeuwenbrug te heroveren op de Duitsers. Na het puinruimen kwamen de brug en de leeuwen beschadigd tevoorschijn uit het oorlogsgeweld. Wonder boven wonder heeft ook het naastgelegen ‘Witte Huis’ de bommenregen en vuurzee overleeft.

Watersnoodramp

Een combinatie van springvloed en zware noordwesterstorm veroorzaakt in de nacht van 31 januari op 1 februari 1953 overstromingen in Zeeland en in delen van Zuid-Holland en Noord-Brabant. Ook in Rotterdam en omgeving lopen straten onder. Na de watersnood werd besloten alle zeedijken tot deltahoogte op te hogen. Hiervoor was het nodig om de Oude Haven van de rivier af te sluiten.

..

Na de sloop van de Koningsbrug werden drie van de vier leeuwen geplaatst aan weerszijden van de Boerengat sluis en kijken sindsdien uit over de Maas.

..

 

Wederopbouw

In 1960 werden de plannen tot aanleg van een nieuwe waterkering verwezenlijkt. De mond van de Oude Haven werd gedempt, de Maasboulevard werd aangelegd en de Koningsbrug werd afgebroken. Na sloop van de Koningsbrug werden drie van de vier leeuwen geplaatst aan weerszijden van de Boerengat en kijken sindsdien uit over de Maas. In 1965 werd in hun nabijheid de Leeuwenflat gebouwd.

De vierde leeuw heeft een heenkomen gezocht in Ede. Als dank voor de verdediging van de Maasbruggen in mei 1940 is hij in bruikleen gegeven aan de Koninklijke Landmacht. Door plaatsing van een Rotterdamse leeuw op het kazerneterrein zou bij de militairen de herinnering aan de verdediging van Rotterdam levendig gehouden kunnen worden. In 2011 is deze leeuw overgedragen aan Amersfoort.

De Oude Haven is omgeven door de voor Rotterdam kenmerkende mix van historische gebouwen enerzijds en moderne architectuur anderzijds.

Huidige status

Tegenwoordig is de Oude Haven van Rotterdam, naast een toeristische trekpleister, één van de meest populaire uitgaansgebieden in Rotterdam met een overvloed aan restaurants en bars. Op de plek waar vroeger de draaibrug met de vier leeuwen heeft gelegen vindt men een kleine historische scheepswerf, waar schepen in oude glorie worden gerestaureerd. Verder liggen er in de Oude Haven veel historische schepen van het Havenmuseum afgemeerd. Het uitzicht op deze oude vloot geeft deze historische haven een unieke sfeer. De Oude Haven is omgeven door de voor Rotterdam kenmerkende mix van historische gebouwen enerzijds en moderne architectuur anderzijds. Zo gaan in de Oude Haven van Rotterdam de hypermoderne Kubuswoningen hand in hand met de historische koopmanshuizen.