Het bombardement in cijfers
Na vijf dagen lang strijd om de stad vernietigt een Duits bombardement in nog geen kwartier tijd Rotterdam. Nederland capituleert. De stad brandt nog dagen. Wat zijn de cijfers?
10 mei 1940. Rotterdam ontwaakt door het geluid van overkomende vliegtuigen. Iedereen denkt dat de vliegtuigen richting Engeland gaan, waarmee Duitsland al sinds september 1939 in strijd is verwikkeld. Er heerst een zekere mate van oorlogsdreiging, maar de algemene opvatting luidt: Nederland blijft neutraal, net als in de Eerste Wereldoorlog. Boven zee keren de vliegtuigen echter om. Vliegveld Waalhaven – op de linker Maasoever – wordt aangevallen. Eerst door een bombardement, daarna door de parachutisten. Rotterdam is hier niet op berekend.
Strategie
Het doel van de Duitse aanval op Rotterdam is om de bruggen over de Maas in handen te krijgen, zodat de hoofdmacht die over land komt door kan stoten. Het is een puur strategische zet. Dat Rotterdam hier de dupe van wordt, is pijnlijk. De stad heeft een innige relatie met Duitsland. In economisch opzicht zijn ze erg afhankelijk van elkaar. Er wonen dan ook veel Duitsers in Rotterdam.
Op de Maas landen watervliegtuigen met soldaten. Met rubberbootjes gaan ze aan wal.
Flinke strijd
Vliegveld Waalhaven is niet de enige plek die belaagd wordt. Verderop dalen Duitse parachutisten neer bij het Stadion Feijenoord. Ze confisqueren fietsen en nemen een tram om richting de Maasbruggen te gaan. Op de Maas landen watervliegtuigen met soldaten. Met rubberbootjes gaan ze aan wal. De Duitsers nemen stelling bij de Willemsbrug en op het Noordereiland. Rond het Afrikaanderplein raken Nederlandse soldaten met Duitsers in gevecht. De bewoners rondom het plein hangen uit de ramen en juichen hun strijdende landgenoten toe alsof het een voetbalwedstrijd is. Ze hebben nog niet door dat het oorlog is.
De stad wordt continu getroffen door precisiebombardementen van de Luftwaffe.
In de vier dagen na 10 mei woedt er een flinke strijd; Rotterdam geeft zich niet zomaar over. Duitse en Nederlandse troepen liggen langs de Maas tegenover elkaar. De stad wordt continu getroffen door precisiebombardementen van de Luftwaffe. Verschillende treinstations en de Marinierskazerne aan het Oostplein moeten het ontgelden. Ook de Rotterdamse Diergaarde, meteen naast het station Delftsche Poort, wordt geraakt.
De aanval
Na vijf dagen strijd is Rotterdam in een uitzichtloze situatie terechtgekomen en onderhandelingen tot overgave vinden plaats tussen de Nederlandse commandant van Rotterdam kolonel Scharroo en Duitse bevelhebber van het 39e legerkorps Generaal Rudolf Schmidt. Zo’n negentig vliegtuigen, van het type Heinkel He 111 zijn dan al opgestegen en koersen af op Rotterdam. Generaal Schmidt laat volgens voorschrift rode lichtkogels afvuren om de aanval af te wenden. Vanuit het zuiden naderende Heinkel toestellen zien de rode lichtkogels en zwenken af.
In het jaar dat Rotterdam zijn 600-jarig bestaan zou vieren, wordt de historische binnenstad door 97.000 kilo Duitse brisantbommen verwoest.
De 54 vanuit het oosten naderende eskader houden koers en werpen hun bommen af boven Rotterdam. De stad is vrijwel verstoken van luchtverdediging. Het luchtalarm klinkt minuten achtereen. De bevolking zoekt een schuilplaats in gebouwen en kelders. In het jaar dat Rotterdam zijn 600-jarig bestaan zou vieren, wordt de historische binnenstad door 97.000 kilo Duitse brisantbommen verwoest. De Duitse bommen vallen in een brede strook in het centrum en ten noorden ervan, van Kralingen tot station Hofplein. Direct na het bombardement breken overal in en rond het centrum van Rotterdam branden uit. Een harde wind wakkert het vuur aan en de brandweer kan in deze situatie weinig uitrichten. Wat in eeuwen was opgebouwd wordt in zeer korte tijd volledig vernietigd. Het bombardement duurt nauwelijks een kwartier. Pas op 16 mei zijn de grootste branden geblust.
Het alles verwoestende bombardment is de reactie van de Duitse invallers op het verzet van de Nederlandse troepen, waardoor de Duitse opmars wordt vertraagd. De Duitsers hadden een snelle opmars door Nederland, België en Luxemburg gepland, in de veldtocht tegen Frankrijk. Kort na het bombardement geeft heel Nederland zich over, bang dat de Duitsers hetzelfde gaan doen bij steden als Amsterdam en Utrecht.
De wederopbouw
De stad begint meteen met puin ruimen. Op 18 mei 1940, krijgt stadsarchitect W.G. Witteveen de opdracht een wederopbouwplan te maken. Rotterdam wil graag de regie behouden, zodat voorkomen wordt dat de Duitsers de stad gaan opbouwen. Uiteindelijk wordt het plan van Witteveen door zijn opvolger Van Traa herzien. Op 28 mei 1946 neemt de gemeenteraad het Basisplan aan en kan de wederopbouw van Rotterdam echt beginnen.
Lange tijd wordt er aan die fatale dag in 1940 geen aandacht besteed. De stad richt zich op de wederopbouw.
De herdenking
In Rotterdam is 14 mei kort na de oorlog een vanzelfsprekende dag om te herdenken. Dat gebeurt op allerlei plekken met toespraken en monumenten. Dat blijft maar een paar jaar zo. Vanaf 1947 verdwijnt die 14e mei van de agenda. Lange tijd wordt er aan die fatale dag in 1940 geen aandacht besteed. De stad richt zich op de wederopbouw. In 1980 is er na jaren een grote herdenking. Er worden kransen gelegd bij het beeld De Verwoeste Stad van Ossip Zadkine en honderden ooggetuigen en nabestaanden komen samen in De Doelen. Er wordt dan ook besloten om eens in de vijf jaar het bombardement te herdenken. Uiteindelijk is er pas sinds de markering van de brandgrens in 2007 een jaarlijkse herdenking op 14 mei.
Meer informatie
www.brandgrens.nl
Bekijk hieronder de filmopnames van het gebombardeerde Rotterdam in 1940. De beelden zijn gemaakt door de Duitsers, nadat er al een gedeelte van het puin opgeruimd is door de Rotterdamse bevolking.